ENGLISH
İSO’nun açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasına bu yıl otomotiv sektörü damgasını vurdu. Yıllardır ekonominin lokomotifi olan tekstil alt sıralara gerilerken, Ford Otomotiv ve Toyota gibi otomotiv firmaları ilk üçe girmeyi başardı.
Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında büyük bir değişim yaşandı. Yıllardır ihracatın ve istihdamın lokomotifi sayılan tekstil, tahtını otomotive bıraktı. İstanbul Sanayi Odası’nın yaptığı sıralamada tekel konumundaki Tüpraş yine birinci oldu. Otomotiv firmalarından Ford ikinci, Toyota üçüncü, Oyak-Renault da dördüncü sırada yer aldı. Toyota’nın önceki yıla göre 8 basamak birden yükselmesi dikkat çekti. Tabloyu değerlendiren Ford Otosan Genel Müdürü Turgay Durak, “Özellikle yurtdışı satışlarından elde edilen gelirde yüzde 85 artış yaşandı. Geçtiğimiz yıl yüzde 100’lük kapasite kullanım oranı ile 206 bin araç ürettik.” dedi. Otomotiv firmaları sadece üretimden satışlarda değil ihracatta da öne çıktı. 500 şirket içinde daha önce ihracat sıralamasında 4. olan Toyota Otomotiv, geçen yılı ihracat şampiyonu olarak tamamladı. ‘En Büyük 500′ araştırması, tekstilin ekonomi içindeki payındaki düşüşün devam ettiğini ortaya koydu. 2003’te 96 tekstil ve dokuma firması devler liginde yer alırken, geçtiğimiz yıl bu rakam 84’e düştü. Tekstilin ihracat içindeki payı da yüzde 12 geriledi. İSO Başkanı Tanıl Küçük, tekstilden tehlike sinyalleri geldiğini belirterek, “Tekstil ve giyim sektöründeki olumsuz gidişin dikkatle incelenmesi ve gereken önlemlerin bir an önce alınması gerekiyor.” dedi.
İstanbul Sanayi Odası’nın ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ sıralamasında Tüpraş üretimden satışlarda 10 milyar 446,6 milyon Yeni Türk Lirası hasılat ile yine birinci oldu. ‘Devler Ligi’nde özel sektör şirketlerinin, özellikle otomotiv sektörü şirketlerinin ağırlığının arttığı, buna karşılık tekstilin gerilediği görüldü. Ford Otomotiv 2003’te olduğu gibi geçen yıl da 4 milyar 445,2 milyon yeni lira ile ikinci olurken, Toyota Otomotiv 3 milyar 348 milyon yeni lira ile üçüncü sırada yer aldı. Toyota’nın önceki yıla göre 8 basamak birden yükselmesi dikkat çekti. Dördüncülüğü üretimden satışlarda 3 milyar 279,4 milyon YTL’lik hasılat ile Oyak Renault, beşinciliği ise satışları 2 milyar 966,8 milyon YTL’ye ulaşan Erdemir aldı. Erdemir, 2003’e göre bir basamak yükseldi. İlk 10’a giren diğer kuruluşlar ise Elektrik Üretim AŞ, Arçelik, Vestel, Tofaş ve Aygaz olarak sıralandı. Böylece ilk 10 kuruluşun 2’si, en büyük 500’ün ise 18’i kamu sektöründen çıktı. Kamu, 2003’teki ilk 10’da üç firma ile temsil ediliyordu.
Otomotiv firmaları sadece üretimden satışlarda değil ihracatta da öne çıktı. 500 şirket içinde daha önce ihracat sıralamasında 4. olan Toyota Otomotiv, geçen yılı 2 milyar 156,1 milyon dolar ile ihracat şampiyonu olarak tamamladı. Ford Otomotiv, 1 milyar 791,8 milyon dolar ile 3’üncülükten ikinciliğe tırmanırken, yine bir otomobil firması olan Oyak Renault ikinci sıradan üçüncü sıraya geriledi. Oyak Renault’nun ihracatı 1 milyar 502,6 dolar olarak gerçekleşti. 2003 yılının birincisi Vestel ise 1 milyar 462,7 milyon dolar ile dördüncü sıraya geriledi. İlk 10’a giren dört otomotiv firmasının toplam ihracatı 6 milyar 275,8 milyon doları buldu. Kârlılık sıralamasında ise birinciliği bir kamu kuruluşu olan Elektrik Üretim AŞ, 1 milyar 429,7 milyon YTL ile elde etti. En yüksek hasılata sahip olan Tüpraş ise 849,2 milyon YTL ile ikinci sıraya geriledi. Geçen yıl rekor seviyelere çıkan çelik fiyatlarına bağlı olarak Erdemir de 815 trilyon 467,2 milyar lira ile genel sıralamada 3.lüğü elde etti. Üretimden satışlarda açık arayla ipi göğüsleyen Tüpraş, 500 firmanın toplam hasılasının yüzde 7,6’sını tek başına gerçekleştirdi. Firma 2003 itibarıyla Türkiye’nin gayri safi milli hasılasının yüzde 3,3’ünü üretirken geçen yıl bu oran yüzde 3’e geriledi. Toplam sanayi sektöründe bir yılda elde edilen toplam üretimin de yüzde 11,2’sini Tüpraş karşıladı. Bu sıralamada ikincilik tütün mamulleri üreticisi Philip Morris Sabancı AŞ’nin, üçüncülük ise Petrol Ofisi’nin oldu. Sektörlerin üretimden satışları içindeki payına bakıldığında kamuda görülen gerilemenin geçen yıl da devam ettiği görülüyor. 2001’de kamunun toplam içindeki payı yüzde 27,3 seviyesinde iken bu oran 2002’de yüzde 26,2, 2003’te yüzde 17,3 olmuştu. Geçen yıl kamu sektörünün bütün üretimden satışlar içindeki payı yüzde 15,4 olarak gerçekleşti.
Araştırma yıllardır Türk ekonomisinin lokomotifi olan tekstilin ekonomi içindeki payındaki düşüşün devam ettiğini ortaya koydu. 2002’de 111 olan Devler Ligi’ndeki tekstil ve dokuma firmalarının sayısı 2003’te 96’ya düşmüştü, geçen yıl da kan kaybı sürdü ve 84’e geriledi. 2002’de yüzde 20,8, 2003’te ise yüzde 17 seviyesinde bulunan dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabıcılığın toplam ihracat içindeki payı da geçen yıl yüzde 12,9’a geriledi. Buna mukabil otomotivin payında ise önemli artışlar görüldü. Sektör 2002’deki yüzde 19,7’lik payını geçen yıl yüzde 26,9’a çıkardı. Bir diğer dikkat çekici artış ise metal ana sanayiinde görüldü. Bu sektör 2004 ihracatını 2003’e göre yüzde 83,1 artırırken bir yılda yapılan bütün ihracatın da yüzde 19,5’ini gerçekleştirdi. Tekstilin toplam istihdam içindeki payında görülen düşüş de devam etti. 2002’de toplam işgücünün yüzde 28’i bu sektörde çalışırken 2004 itibarıyla oran yüzde 22,32’ye geriledi. Metal eşya ve otomotivin istihdama katkılarında ise önemli artışlar görüldü. İstihdama katkı incelendiğinde en büyük 500 içindeki özel firmalarda çalışan sayısının yüzde 6,1 arttığı görülürken, kamuda ise yüzde 10,2’lik bir azalma dikkat çekiyor. En büyük 500 firma bir yıl içinde ilave 12 bin 238 kişiye iş imkanı sağladı.
DEVLET EN BÜYÜK İSTİHDAM KAPISI*
Tekel: 18.954
Şeker Fabrikaları: 16.686
Kömür İşletmeleri: 12.710
Elektrik Üretim AŞ: 10.407
Çay İşletmeleri: 9.693
Arçelik: 8.376
Erdemir: 7.539
Ford Otomotiv: 7.198
Makina Kimya E.K.: 6.708
İsdemir: 6.333
* 2004 yılı çalışan sayıları
